We verstaan onder interventies: één (of een serie van) geplande (veranderings)activiteit(en) die erop gericht is (zijn) om de effectiviteit van een organisatie te (helpen) vergroten. Dit behoeft enige toelichting.
- Het kan gaan om een activiteit of een serie activiteiten. Bijvoorbeeld: er is een opleiding voor een groep. Of er zijn opleidingen voor verschillende groepen. Of de opleiding bevat een intakegesprek, een cursorisch deel en een follow-up.
- Gepland. Zoals geldt voor het hele boek, gaat het ook hier om bewust vormgegeven verandering: de wens van de interventionist of veranderaar om te beïnvloeden in een gewenste richting.
- Effectiviteit. Dat verwijst naar de beoogde uitkomsten van de verandering. Misschien leveren sommige activiteiten een kleine bijdrage, andere een grotere; sommige activiteiten leveren een bijdrage van een bepaald karakter, andere leveren iets heel verschillends op.
- Helpen. Staat tussen haakjes, omdat de interventie meer of minder direct sturend of juist ondersteunend kan zijn.
We beperken ons tot voorbeeldinterventies. Het is ondoenlijk om compleet te zijn, omdat het aantal mogelijke interventies gelukkig enorm is. Wij gaan ervan uit dat de lezer zich met de hier genoemde interventies een beeld kan vormen van de diversiteit van interventies. En dat de lezer een indruk heeft hoe bepaalde interventies wellicht passen in de eigen praktijk of omgeving. De diversiteit is nagestreefd door interventies op twee dimensies te vinden.
De eerste dimensie is vooral gericht op het individu, de groep of de organisatie?
De tweede dimensie: wat is de dominante hoofdkleur van deze interventie: geel, blauw, rood, groen of wit? Dat levert vijftien ‘cellen’ op. Van elke cel wordt een voorbeeldinterventie beschreven en twee andere worden kort getypeerd.
De interventies zijn steeds beschreven aan de hand van een stramien. Daarbij wordt ook verwezen naar relevante literatuur waar je meer kun lezen over de interventie(s) en over de werkzaamheid ervan (althans wat daarover bekend is). De interventies zijn wellicht soms wat gechargeerd beschreven. Dat hebben we opzettelijk gedaan om de kern en essentie van de kleuren duidelijk te maken. Wat in de beschrijving tot uiting komt, is dat bij sommige interventies wordt gepoogd om de scherpe kantjes eraf te krijgen door ze te mengen met een beetje van een andere kleur. Meestal omdat je de inherente nadelen ziet en deze wilt tegengaan of ondervangen. Toch blijft vaak de dominantie van één bepaalde kleur over.
Wat uit de beschrijvingen van de interventies ook duidelijk wordt, is dat de woorden of labels vaak niet zomaar de onderliggende kleur laten zien. Het label kan een heel andere betekenis krijgen als de bedoelingen of achterliggende ideeën veranderen. We hebben dat hier en daar aangegeven. Zo kun je bij het woord strategie denken aan blauwe strategieanalyse, aan groene open systems planning, aan witte zoekconferenties of aan gele onderhandelingen van stakeholders: alle vijf komen ze hier aan bod.
In de keuze voor voorbeeldinterventies hebben we geen onderscheid gemaakt tussen beschrijvingen die soms een uitkomst kunnen zijn van een verandertraject (belonen, zelfsturende teams) en het proces ernaartoe (teambuilding, confrontatievergaderingen). Dat kan soms wél een zinvol onderscheid zijn, omdat de uitkomst een andere kleur kan zijn dan het proces ernaartoe: zo kan bijvoorbeeld het schrappen van allerlei regeltjes en bureaucratie (een blauw proces) een steun in de rug zijn voor zelfsturende teams (vooral een witte of groene uitkomst). Anderzijds vallen proces en uitkomst als onderscheid soms weg, omdat doel-middelrelaties niet goed meer te zien zijn: is een lerende organisatie nou een middel of een doel? Bovendien is denken in uitkomst en proces en het verschil daartussen typisch iets voor (licht)blauwe denkers. Bij witdrukdenkers is dat helemaal niet aan de orde. Daar is de weg de herberg en het proces de uitkomst.
Daarnaast hebben we nog wat nieuwe typeringen toegevoegd voor groene en witte interventies. Bij groene interventies gaat het dan om gaming en reconstructie. Bij witte interventies gaat het dan om: storytelling, dialoog en verstilling.